شاید باورتان نشود سیستم ترمز ضد قفل با ABS از زمان اختراع تاکنون جان میلیون‌ها نفر را نجات داده است. تأثیر این سیستم ترمز آن‌قدر زیاد است که هم اکنون تمام خودروها (حتی خودروهای قدیمی که همچنان تولید می‌شوند مثل پراید) مجهز به ABS هستند. در یک توضیح ساده، وقتی خودرو سرعت بالایی دارد (به‌خصوص در هنگام بارندگی و زمین‌های لغزنده) درصورتی‌که ترمز عادی داشته باشد؛ در زمان کم‌کردن سرعت و توقف ناگهانی، چرخ‌ها قفل شده و دیگر نمی‌چرخند. این قفل باعث می‌شود کنترل ماشین از دستان راننده خارج شود و چرخ‌ها با سرعت سر بخورند. اگر ماشینی با سیستم ترمز عادی مجبور به کاهش سرعت ناگهانی باشد در این شرایط باید مکرراً پدال ترمز را فشار داده و رها کند تا مانع از قفل شدن چرخ‌ها شود. اما این روش در اکثر موارد کاملاً مؤثر نیست و منجر به تصادف خواهد شد. پس در ادامه با رینگو همراه باشید تا ببینید چطور سیستم ترمز ضد قفل مانع از این اتفاق می‌شود؟
ترمز ABS از کجا آمد؟
در سال ۱۹۲۰ مهندسان به دنبال ترمزی برای چرخ‌های هواپیماها بودند که جلوی قفل‌کردن آنها در هنگام به زمین نشستن و توقف را بگیرند. آنها در تحقیقات خود موفق به اختراع ترمز ضد قفل شدند. این ترمز تا سال ۱۹۵۰ فقط مختص به هواپیماها باقی ماند. در سال ۱۹۵۰ از ترمز ABS بر روی موتورسیکلت‌ها استفاده شد و نتیجه مطلوبی دریافت شد.
از سال ۱۹۶۰ طراحان خودرو شروع به آزمایش و سرمایه‌گذاری بر روی ترمزهای ضد قفل برای ماشین‌های سواری کردند و تنها یک دهه بعد موفق شدند تا با هزینه ارزان‌تر این ترمزها را بر روی خودروهای سواری نصب کنند.
چرا باید از سیستم ترمز ضد قفل استفاده کرد؟
همان گونه که در مقدمه توضیح دادیم، سیستم ترمزهای عادی در سرعت‌های بالا و زمین‌های لغزنده چرخ‌ها را قفل می‌کند و کنترل ماشین از دست راننده خارج می‌شد. ABS با انتقال منقطع فشار روغن ترمز به لنت‌ها شده و به این وسیله جلوی قفل شدن را می‌گیرد. پس مزیت سیستم ضد قفل نسبت به عادی در دو چیز است: ۱- توقف سریع ۲- فرمان‌پذیری چرخ‌ها که نتیجه آن کنترل خودرو خواهد بود.
در مجله رینگو بخوانید : دسته موتور چیست؟ | همه چیز درباره کاربردها و انواع این قطعه
اجزای تشکیل‌دهنده ترمز ضد قفل چیست؟
سنسورهای سرعت‌سنج
این سنسورها در نزدیکی محور متصل به چرخ‌های ماشین نصب می‌شوند و هرگونه تغییری در میزان سرعت را شناسایی و به کنترل‌گر اطلاع می‌دهند.
سوپاپ
در لوله ترمز یک سوپاپ یا الکتروموتور پمپ‌ها نصب می‌شود که ممکن است باز، بسته و یا نقش دفع‌کننده داشته باشد.
در وضعیتی که سوپاپ‌ها باز است، فشار از طریق سیلندر اصلی (که فشار غیر هیدرولیک را به هیدرولیک تبدیل می‌کند) به‌صورت مستقیم به ترمز می‌رسد.
اگر سوپاپ بسته باشد در صورت فشرده شدن بیش از حد پدال ترمز، از فشار ناگهانی بر روی سیستم ترمز جلوگیری می‌شود.
در حالت سوم سوپاپ‌ها نقش دافع دارند و از فشار ترمزها جلوگیری می‌کنند.
پمپ
بازگردانی نیرویی که توسط سوپاپ‌ها کاهش‌یافته بر عهده پمپ یا شیر برقی است. پمپ‌ها با الکترومغناطیس کار می‌کنند و میدان لازم برای کارکرد آنها از طریق عبور جریان برق از سیم لوله‌های اطرافشان ایجاد می‌شود.
سیستم کنترل‌کننده
دریافت اطلاعات سنسورهای سرعت‌سنج، برقراری ارتباط بین اجزای مختلف ABS و تجزیه‌وتحلیل عملکرد آنها بر عهده سیستم کنترل‌کننده است.
اکولوماتور
مخزن ذخیره روغن مازاد تحت‌فشار ترمز است. این روغن در پایان اجرای عملیات ABS دوباره از طریق پمپ‌ها به سیلندرها بازگردانده می‌شود.
تقسیم دینامیکی عقب
وقتی یک خودرو ترمز ناگهانی و شدید می‌گیرد، وزن خودرو بر روی چرخ‌های جلویی تحمیل می‌شود. همین موضوع باعث برهم‌خوردن تعادل ماشین شده و ممکن است عقب ماشین به سمت بالا برود و در نهایت خودرو چپ کند. برای حل این مشکل سیستم دینامیکی عقب با استفاده از سوپاپ‌های ورودی و خروجی فشار ترمزگیری چرخ‌های جلو و عقب را متناسب می‌سازد.
طرز کار سیستم ترمز ضد قفل یا ABS چگونه است؟
در حال حاضر سیستم‌های مختلفی در ذیل کارکرد ترمز ABS وجود دارد. برندهای بزرگ دنیا برای خودروهای خود سیستم‌های منحصربه‌فرد ضد قفل را تعبیه کرده‌اند.
در شرایط جاده‌ای عادی و زمین خشک ۵ ثانیه زمان لازم است تا در سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت خودرو به‌صورت کامل متوقف شود. اما وقتی یک چرخ قفل می‌شود در کمتر از یک ثانیه از حرکت دورانی خود بازایستاده و شروع به سرخوردن می‌کند. اینجاست که کنترل‌کننده وارد می‌شود و با کاهش فشار ترمز و دوباره افزایش آن با سرعت زیاد و به طور مداوم باعث می‌شود تا چرخ‌ها از حرکت باز نایستد.
هیچ‌وقت این روند را با فشار دادن ممتد پا بر روی پدال ترمز مقایسه نکرده و بروی خودرویی که مجهز به سیستم ضد قفل است آن را امتحان نکنید. فقط با فشردن پدال ترمز و نگه‌داشتن متوالی آن به ABS اعتماد کنید و اجازه دهید خودرو را متوقف کند. چرا که برخی سیستم‌های ضد قفل می‌توانند تا ۱۵ بار در ثانیه فشار ترمز را کم‌وزیاد کنند و همین باعث یک‌روند کاهش سرعت ثابت و سریع در چرخ‌ها می‌شود. چنین عملیاتی به‌صورت فیزیکی و توسط راننده غیرممکن است.
اگر تابه‌حال چنین کاهش سرعت شدیدی را تجربه کرده باشید شاید متوجه حالت ضربانی پدال ترمز در زیر پای خود شده باشید. این ضربان نتیجه فعالیت سوپاپ‌ها است.
انواع مختلف ترمز ABS
یک کاناله با یک سنسور
این سیستم مخصوص خودروهای سنگین است که فقط یک سنسور در اکسل عقب دارند و از قفل شدن چرخ عقب در هنگام ترمز شدید و متمایل شدن وزن به سمت جلو جلوگیری می‌کند. بااین‌حال امکان قفل شدن یکی از چرخ‌های عقب همچنان وجود دارد.
در مجله رینگو بخوانید : قفل رینگ چیست و چه کاربردی دارد؟
سه‌کاناله با سه سنسور (سه‌گانه)
در این سیستم هر دوچرخ جلو هرکدام یک سنسور دارند و تنها یک سنسور دیگر برای چرخ‌های عقبی روی اکسل عقب مشترکاً نصب می‌شود. دقت این سیستم از یک کانال بیشتر است اما همچنان امکان قفل شدن یک چرخ در عقب وجود دارد.
چهارکاناله با چهار سنسور (چهارگانه)
دقیق‌ترین و بهترین حالت سیستم ترمز ضد قفل چهارگانه است. در این سیستم هر چرخ یک سنسور مخصوص به خود را دارد و به‌صورت مجزا سرعت هرکدام بررسی و با بقیه متناسب می‌شود. ایمن‌ترین حالت ترمزهای ABS چهارگانه است.
عیب‌یابی ترمزهای ABS
هر سیستمی در خودروی شما باید به‌صورت منظم بررسی و عیب‌یابی شود. مهم‌ترین بخش که با ید به آن توجه شود ترمزها هستند.
اما نگران نباشید. در صفحه‌نمایش پشت فرمان خودروی شما چراغ مخصوص اعلام خرابی یا مشکل سیستم ABS وجود دارد. کنترل‌کننده در صورت احساس بروز مشکل در سیستم این چراغ را روشن و تا برطرف نشدن مشکل آن را خاموش نخواهد کرد.
انواع مشکلاتی که ممکن است ترمز ضد قفل با آن مواجه شود شامل موارد زیر است:
- خرابی سنسور (آلودگی یا نقص فنی)
- خرابی الکتریکی (قطعی برق در مدار الکتریکی یا سوختن یک قطعه)
- خرابی پمپ و سوپاپ
- خرابی کنترل‌کننده (احتمال تعمیر آن بسیار کم است و معمولاً باید به طور کامل تعویض شود)
معایب سیستم ABS چیست؟
هر تکنولوژی معایبی را نیز به همراه دارد. ترمز ABS روزبه‌روز در حال پیشرفت است و معایب آن دائماً کمتر می‌شود. یکی از مهم‌ترین معایب این سیستم هزینه بالای تعمیر و نگهداری آن است. در برخی مدل‌های ساده‌تر که معمولاً بر روی خودروهای قدیمی نصب شده‌اند برخی اوقات در سرعت پایین نیز ABS خودرو را متوقف می‌کند.
بااین‌حال مزایای استفاده از سیستم ترمز ضد قفل آن‌قدر زیاد است که اغلب استفاده از آن را ترجیح می‌دهند.
کلام آخر
اگرچه خودروی شما ممکن است به بهترین سیستم ترمز ضد قفل مجهز باشد اما سعی کنید با یک رانندگی امن و با سرعت مطمئن احتمال بروز هرگونه مشکلی را کاهش دهید. چک کردن خودرو به‌صورت منظم، رعایت قوانین راهنمایی‌ورانندگی و کنترل دائمی سرعت عامل تضمین سلامت شما خواهد بود.
